Zmiany klimatyczne, rosnąca światowa populacja oraz zrównoważony rozwój: te największe wyzwania dla przemysłu paszowego sprawiają, że rośnie znaczenie wczesnego ostrzegania (EWS) oraz identyfikowalności (Tracking & Tracing). Oprócz działań prewencyjnych służących kontrolowaniu zagrożeń, potrzebne są narzędzia dla odpowiednich działań naprawczych w przypadku wystąpienia skażenia.
Główne wyzwania dzisiejszego świata mogą mieć katastrofalne skutki dla jakości oraz dostępności (surowców do) pasz. Znacznie częściej niż dotąd będą zdarzać się sytuacje, w których kontrola zagrożeń okaże się niewystarczająca (czego przejawem będzie przekraczanie limitu bezpieczeństwa dla substancji niepożądanej), lub w których partie będą wycofywane ze względów ostrożności - firmy stają się bardziej uważne, o czym napiszemy szerzej w dalszej części tekstu. Dla ograniczenia strat oraz utrzymania bądź odbudowania zaufania, kluczową rolę ma wczesne ostrzeganie oraz identyfikowalność.
Zarówno EWS, jak i T&T stanowią część tak zwanego łańcucha bezpieczeństwa. Łańcuch ten składa się z dwóch elementów – kontrola zagrożeń oraz kontrola kryzysowa – i stanowi podstawę dla zapewnienia bezpieczeństwa (patrz rysunek). Proaktywność, prewencja, przygotowanie, reagowanie oraz naprawa szkód tworzą łącznie stabilny, bezpieczny i wiarygodny system bezpieczeństwa dla pasz.
Kontrola ryzyka polega na proaktywności (działania, które strukturalnie zapobiegają niebezpiecznym sytuacjom) oraz prewencji (działania, które redukują zagrożenia w celu zapobiegania incydentom i kryzysom). Kontrola incydentów oraz sytuacji kryzysowych składa się z trzech elementów: przygotowanie (działania przygotowujące na rozwiązywanie incydentów i kryzysów), reagowanie (działania , które zapewniają stabilizację w razie incydentów i kryzysów) oraz naprawa (działania pokryzysowe, takie jak ewaluacja oraz późniejsze działania zabezpieczające).
Zasadniczo kontrola ryzyka oznacza zachowanie ostrożności. W naszym systemie bezpieczeństwa pasz GMP+ Feed Safety Assurance (GMP+ FSA; patrz diagram) przekłada się to na wymogi minimalne, standardy dla produktów, HACCP oraz zarządzanie jakością (ISO). Jednak niezależnie od tego, jak wiele środków ostrożności podejmuje firma, incydenty nigdy nie mogą być całkowicie wyeliminowane.
W końcu mamy tu do czynienia ze zjawiskami przyrody, błędem ludzkim, a niekiedy także z działaniami przestępczymi.
W razie incydentu, EWS, T&T oraz procedury wycofania tworzą siatkę bezpieczeństwa, na której można się wesprzeć (oraz zapobiec takim samym zdarzeniom gdzie indziej, dzięki działaniom naprawczym).
Firmy certyfikowane GMP+ FSA mają obowiązek wziąć na siebie odpowiedzialność poprzez terminowe wdrożenie właściwych środków. Muszą one zgłaszać sytuacje związane z niebezpiecznymi paszami zarówno do GMP+ International, jak i do kupujących (za pomocą T&T). Ponadto firma musi zablokować przedmiotowe partie i wycofać je w razie potrzeby. Po otrzymaniu zgłoszenia GMP+ International ocenia czy należy podjąć dalsze działania. W takim przypadku zawiadamia się inne firmy o konieczności zachowania szczególnej ostrożności w odniesieniu do surowców lub przedmiotowych produktów.
Uczestnicy GMP+ FSA muszą w ciągu 12 godzin od potwierdzenia skażenia wysłać zgłoszenie EWS do GMP+ International, swojej organizacji certyfikującej oraz – jeśli prawo tego wymaga – do właściwych władz. Odnosi się to zarówno do skażeń przekraczających limity ustalone przepisami prawa i/lub limity GMP+, jak również do skażeń, dla których nie ma ustalonego limitu, lecz stanowią one zagrożenie dla bezpieczeństwa pasz.
Liczba zgłoszeń EWS otrzymywanych przez GMP+ International szybko rośnie. Od 147 w 2015 roku do 250 w 2016. Może to wydawać się niedobrą wiadomością, ale niekoniecznie tak jest. Wzrost był częściowo spowodowany zaostrzeniem obowiązku zgłaszania. Ponadto potwierdza się, że firmy lepiej potrafią wcześnie zidentyfikować (potencjalne) zagrożenia dla bezpieczeństwa pasz. Są też w stanie skutecznie podjąć odpowiednie działania; w większości przypadków sytuacja była szybko pod kontrolą. GMP+ International wysłała ‘tylko’ 21 ostrzeżeń (o cztery więcej niż w 2015 roku). W 80 procent przypadków chodziło o materiały paszowe, pozostałe 20 procent dotyczyło mieszanek paszowych, premiksów, karmy dla zwierząt domowych oraz produktów nie paszowych.
Drugi rok z rzędu główną przyczyną zgłoszeń był wysoki poziom pozostałości pestycydów (2016: 67 zgłoszeń, 2015: 45 zgłoszeń). Na drugim miejscu znalazły się wysokie poziomy mykotoksyn (2016: 48 zgłoszeń). Te dwa najważniejsze powody odzwierciedlają występujące w ubiegłych latach trudności w wyhodowaniu i zebraniu bezpiecznych surowców paszowych. Podstawową przyczyną były złe warunki atmosferyczne w latach 2015 i 2016, przede wszystkim w Ameryce Południowej. Może to być również zapowiedź tego, co czeka nas w związku ze zmianami klimatycznymi. W każdym razie jest pewne, że przemysł paszowy musi być bardziej czujny i aktywny w odniesieniu do zagrożeń mykotoksynami i pozostałościami pestycydów – zarówno poprzez kontrolę ryzyka, jak i wczesne ostrzeganie. Przegląd zgłoszeń EWS stanowi istotny wkład do zaostrzania (własnych) planów HACCP.
Na rynku europejskim problem pozostałości pestycydów jest szczególnie skomplikowany, częściowo dlatego, że prawodawstwo UE powoduje blokady. Chodzi głównie o sytuacje, w których wykrywa się pozostałości pestycydów nie autoryzowanych w UE w importowanych materiałach paszowych. W takim przypadku każde ich wykrycie skutkuje poważnymi utrudnieniami oraz zaburzeniami w przepływie surowców.
Nie tylko rządy stawiają blokady, robi to także sam rynek, przede wszystkim w Zachodniej Europie. Wśród konsumentów, kupujących oraz CSO coraz większa uwaga – i niechęć - skupia się na pozostałościach pestycydów. Tym większe są powody by firmy zwracały uwagę na zrównoważony rozwój i podejmowały działania dla zmniejszenia zużycia pestycydów. Dzięki temu będzie coraz mniej incydentów ze zbyt wysokimi ich wartościami w materiałach paszowych i/lub mieszankach paszowych.
Zgłoszenia EWS dostarczają wartościowych informacji, lecz równocześnie narzucają wysokie wymagania dla identyfikowalności (śledzenia drogi produktu). Przecież przy każdym incydencie ze zbyt wysokimi poziomami pozostałości rozmiar problemu oraz czas trwania zdarzenia muszą być szybko wyjaśnione. Oznacza to ustalanie rozmiaru skażonej partii paszy (surowca), identyfikację oraz odtworzenie jej pochodzenia (tracking)oraz określenie w jakiej części została wprowadzona na rynek (tracing).
Tracking & tracing musi być przede wszystkim szybki. Przepisy prawa UE wymagają, aby wyniki T&T były przekazywane władzom natychmiast. W GMP+ FSA zostało to skonkretyzowane: w razie problemu z paszą firma musi być w stanie zgłosić w ciągu czterech godzin kim był dostawca oraz jaki kupujący otrzymał dostawę z tej partii (wyprodukowanej) paszy. Doświadczenie uczy, ze to podejście jest bardzo skuteczne i zapobiega dużym incydentom ze skażoną paszą oraz stratom finansowym.
Szybkie i transparentne działania przekładają się na zaufanie rynku i poprawiają image firmy. Dzisiejszy wymagający konsument/kupujący oczekuje szybkiego reagowania oraz informacji o działaniach i ich efektach. Z perspektywy zarządzania reputacją należy oczekiwać, że firmy będą coraz częściej podejmować działania o charakterze prewencyjnym. Jest to już widoczne we wzroście liczby wycofywanych produktów w supermarketach i u ich dostawców. Są powody sądzić, że ten trend będzie przejmowany także przez wcześniejsze etapy łańcucha produkcyjnego i znajdzie swój oddźwięk także w przemyśle paszowym.
GMP+ FSA wymaga od firm certyfikowanych uwzględnienia przepływów produktów przychodzących i wychodzących w administrowaniu danymi. W takim przypadku, gdy analiza wykaże, że jakiś składnik paszy ma za wysoki poziom skażenia, firma może sprawdzić zapisy danych, aby określić w której partii (-iach) mieszanki paszowej został on przetworzony. Działania takie jak zablokowanie dla dalszego użycia bądź wycofanie mogą być przeprowadzone w sposób dokładnie ukierunkowany. Ogranicza to straty finansowe.
Jako narzędzie, T&T będzie coraz częściej dawać wgląd w przepływy produktów, zamiast działać ‘tylko’ w razie problemów. Istnieją już rozwiązania, dzięki którym konsumenci mogą skanować produkt w sklepie poprzez indywidualny kodu (QR), co pozwala zobaczyć gdzie został on wyprodukowany, jakie surowce (paszowe) były użyte oraz czy spełniają one wymogi zrównoważonego rozwoju. Dzięki szybkiemu rozwojowi przetwarzania dużych zbiorów danych (big data) ten trend upowszechni na rynku raczej prędzej niż później. Firmy, które reagują szybko, będą mieć przewagę.
Nie jest rolą GMP+ International bycie siłą napędową tych zmian. Jako zarządzający certyfikatem bezpieczeństwa pasz mamy inną rolę. Jednak robimy wszystko, aby się upewnić, że nadążamy za globalnymi wyzwaniami oraz zmieniającymi się wymaganiami konsumentów i nabywców. Czy rozwój światowej populacji spowoduje niedobory surowców o wysokiej jakości? Czy istnieje rosnące zagrożenie wprowadzania na rynek paszowy mniej odpowiednich surowców?
Oferujemy firmom wiedzę na temat trendów i zmian, ocenę w jaki sposób wpływają one na bezpieczeństwo pasz oraz sposoby zapewniania tego bezpieczeństwa poprzez działania prewencyjne, proaktywne oraz reaktywne. W tej pracy opieramy się na wiedzy i doświadczeniu wielu interesariuszy, z którymi stale się konsultujemy. Uczestnictwo wielu interesariuszy sprawia również, że GMP+ FSA nie traci kontaktu z praktyką firm certyfikowanych.
Ostatnio GMP+ International uruchomiło nową aplikację EWS, aby ułatwić proces zgłaszania. Aplikacja alarmuje zainteresowane firmy za pomocą ostrzeżeń o aktualnych zagrożeniach i ryzykach na rynku. Aplikacja stanowi kolejny krok w ułatwianiu firmom w optymalnym stopniu wytwarzania pasz bezpiecznych dla każdego, na całym globie.
System certyfikacji GMP+ Feed Safety Assurance scheme został stworzony w ciągu 25 lat. Stanowi on połączenie elementów, dzięki którym GMP+ FSA stał się wiodącym światowym systemem certyfikacji: ISO oraz HACCP, EWS oraz Tracking & Tracing, Chain approach (podejście całościowe do łańcucha paszowego), międzynarodowy zasięg, Country Notes, zrównoważony rozwój, integralność, zapobieganie nadużyciom oraz zwrócenie uwagi na kulturę korporacyjną. Nasz system pozwala firmom wytwarzać bezpieczne pasze, tak aby konsumenci otrzymywali bezpieczną żywność pochodzenia zwierzęcego.
Rok 2017 to rok jubileuszu 25 lat istnienia GMP+ International. Ta okazja będzie świętowana w rozmaity sposób, a uwieńczy ją wielka międzynarodowa konferencja, która odbędzie się w Beurs van Berlage w Amsterdamie w początkach listopada 2017. Więcej informacji na ten temat na: www.gmpplus.org.
English
Nederlands
polski
Deutsch